Wypowiedzenie umowy licencyjnej na korzystanie z utworu

Umowy licencyjne na korzystanie z utworów są masowo wykorzystywane w życiu codziennym, zarówno w relacjach pomiędzy przedsiębiorcami jak i w stosunku do konsumentów. Tytułem przykładu – z pewnością każdy z nas niejednokrotnie, nawet bezrefleksyjnie, klikał ikonkę „Zgadzam się” pod treścią umowy licencyjnej instalując program komputerowy. Na podstawie umowy licencyjnej nie dochodzi bowiem do przeniesienia jakichkolwiek praw autorskich a jedynie do udzielenia upoważnienia do korzystania z utworu – majątkowe prawa autorskie nadal pozostają zatem przy podmiocie udzielającym licencji.

Umowa na czas oznaczony i nieoznaczony:

Definicję umowy licencyjnej możemy odnaleźć w art. 67 ust. 1 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 roku, (dalej: „PrAut”), zgodnie z którym „Twórca może udzielić upoważnienia do korzystania z utworu na wymienionych w umowie polach eksploatacji z określeniem zakresu, miejsca i czasu tego korzystania.” Umowa licencyjna  jest zatem upoważnieniem do korzystania z utworu udzielanym przez podmiot uprawniony z tytułu majątkowych praw autorskich. Dalszej licencji może udzielić również sam licencjobiorca jeżeli zawarta przez niego umowa licencyjna daje mu prawo do udzielenia sublicencji.

Zgodnie z treścią art. 66 ust. 1 PrAut „Umowa licencyjna uprawnia do korzystania z utworu w okresie pięciu lat na terytorium państwa, w którym licencjobiorca ma swoją siedzibę, chyba że w umowie postanowiono inaczej.” Tym samym, strony umowy licencyjnej mogą na zasadzie swobody umów dowolnie określić termin jej obowiązywania, w tym postanowić czy będzie ona zawarta na czas oznaczony, czy też nieoznaczony.

W praktyce obrotu gospodarczego pomiędzy przedsiębiorcami zazwyczaj dominują umowy zawarte na czas oznaczony. Jest tak ponieważ zgodnie z przeważającym poglądem doktryny prawniczej umowy na czas oznaczony mogą zostać wypowiedziane jedynie w przypadkach w nich określonych a tym samym dają stronom pewną gwarancję trwałości. W odróżnieniu od nich, umowy zawarte na czas nieoznaczony, zgodnie z bezwzględnie obowiązującym art. 365¹ Kodeksu cywilnego wygasają po wypowiedzeniu przez dłużnika lub wierzyciela z zachowaniem terminów umownych, ustawowych lub zwyczajowych, a w razie braku takich terminów niezwłocznie po wypowiedzeniu. Tym samym, należałoby uznać, że zastrzeżenie w umowie licencyjnej zawartej na czas nieoznaczony wykluczające możliwość jej wypowiedzenia jest nieważne ze względu na sprzeczność z art. 365¹ Kodeksu cywilnego i art. 68 ust. 1 PrAut.

 

Wypowiedzenie umowy licencyjnej zawartej na czas oznaczony:

Jednakże zasada trwałości umów zawartych na czas oznaczony w przypadku umowy licencyjnej nie znajduje zastosowania. Zgodnie bowiem z art. 68 PrAut „1. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, a licencji udzielono na czas nieoznaczony, twórca może ją wypowiedzieć z zachowaniem terminów umownych, a w ich braku na rok naprzód, na koniec roku kalendarzowego. 2. Licencję udzieloną na okres dłuższy niż pięć lat uważa się, po upływie tego terminu, za udzieloną na czas nieoznaczony.” Interpretując ten przepis w sposób dosłowny należałoby uznać, iż strony nigdy nie mogą zawrzeć umowy licencyjnej na czas oznaczony przekraczający 5 lat – po upływie tego okresu z mocy art. 68 ust. 2 PrAut taka umowa przekształciłaby bowiem się w umowę zawartą na czas nieoznaczony. Taka wykładnia w zgodnej ocenie doktryny prawniczej stanowiłaby jednak niczym nie uzasadnioną ingerencję w swobodę umów.

Z tych też powodów zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie aprobatę zyskała inna interpretacja przepisu art. 68 ust. 2 PrAut. Zgodnie nią umowa licencyjna zawarta na okres dłuższy niż 5 lat po upływie tego okresu nie wygaśnie natomiast z punktu widzenia możliwości jej wypowiedzenia przez licencjodawcę będzie ona traktowana tak jakby została zawarta na czas nieoznaczony zatem twórca będzie mógł ją wypowiedzieć na rok naprzód na koniec roku kalendarzowego. Taka wykładnia została zaakceptowana w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2004 roku o sygn. II CK 51/04, w którym skład orzekający stwierdził  „Z kolei zawarte w art. 68 ust. 2 stwierdzenie, iż licencję udzieloną na okres dłuższy niż lat pięć uważa się, po upływie tego terminu, za udzieloną na czas nieoznaczony, należy traktować jako odesłanie do przewidzianego w ustępie pierwszym tego przepisu rocznego terminu wypowiedzenia takiej umowy”.

Powołany wyżej sposób interpretacji art. 68 ust. 2 PrAut pozwala na nadanie temu przepisowi sensu normatywnego. Jednakże ma również daleko idące negatywne skutki dla praktyki obrotu gospodarczego. Są one szczególnie widoczne w przypadku umów wdrożeniowych, na mocy których wykonawca zobowiązuje się do opracowania oprogramowania, wdrożenia go w przedsiębiorstwie zamawiającego, udzielenia licencji i późniejszego wsparcia serwisowego. Powołane brzmienie art. 68 ust. 2 PrAut powoduje jednakże, że zamawiający po upływie 5 lat nie ma gwarancji trwałości takiej umowy – licencjodawca na podstawie art. 68 ust. 2 PrAut będzie uprawniony do jej wypowiedzenia co spowoduje, że dalsze korzystanie z oprogramowania przez zamawiającego będzie naruszało majątkowe prawa autorskie licencjodawcy. W skrajnych sytuacjach ww. regulacja może więc być narzędziem wywierania presji przez licencjodawcę na licencjobiorcę.

Podsumowanie:

Ustawa Prawo autorskie w wielu przypadkach wprowadza reżim ochrony korzystny dla twórcy wychodząc z założenia, że jest on słabszą stroną obrotu. Takim przykładem jest regulacja dopuszczalności wypowiadania umów licencyjnych zawarta w art. 68 PrAut. Nie wydaję się jednak aby w przypadku relacji między przedsiębiorcami, w których występują np. duże przedsiębiorstwa informatyczne, takie uprzywilejowanie licencjodawcy znajdowało uzasadnienie. Z pewnością natomiast nie wpływa ona pozytywnie na pewność obrotu.  

Autor:

Dominik Cheda, aplikant radcowski w Kancelarii GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – adwokaci i radcowie prawni sp.p.

 (www.ghmw.pl)

 Źródło zdjęcia: www.sxc.hu/soopahtoe