Przedawnienie prawa do stwierdzenia nadpłaty i zwrotu podatku

W celu realizacji prawa do zwrotu nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku, podatnik powinien mieć na uwadze ograniczenia czasowe, które towarzyszą instytucji nadpłaty. Przedawnienie prawa do stwierdzenia nadpłaty i zwrotu podatku sprawia, że nie jest możliwe skuteczne domaganie się zwrotu kwoty podatku wpłaconego np. na skutek wadliwej decyzji organu czy nieprawidłowego samowymiaru.

 

1. Przedawnienie prawa do stwierdzenia nadpłaty

 Zasadniczo zwrot nadpłaty poprzedza postępowanie wymiarowe w sprawie nadpłaty wszczynane na wniosek podatnika. Rezultatem wszczęcia takiego postępowania będzie zazwyczaj określenie nadpłaty przez organ podatkowy, ewentualnie odmowa jej stwierdzenia. 

 Wystąpienie z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty możliwe jest wyłącznie we wskazanym w Ordynacji podatkowej zakresie, tj. m.in. w przypadku  kwestionowania zasadności pobrania przez płatnika podatku albo wysokości pobranego podatku oraz w przypadku złożenia przez podatnika deklaracji samowymiarowej. Z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty nie może natomiast wystąpić podatnik, którego zobowiązanie powstało w wyniku doręczenia decyzji ustającej wysokość tego zobowiązania - za przykład może tutaj posłużyć decyzja ustalająca zobowiązanie w podatku od nieruchomości. Jak wskazał NSA w wyroku z dnia 26 stycznia 2011, II FSK 1769/10), „instytucja stwierdzenia nadpłaty nie znajduje zastosowania we wszystkich wypadkach powstania nadpłaty w rozumieniu przepisów Ordynacji podatkowej, lecz jedynie wówczas, gdy powstanie nadpłaty nie jest skutkiem działania systemu podatkowego, błędnych decyzji organów podatkowych - ale jest efektem pomyłki lub wadliwego działania samego podatnika, płatnika lub inkasenta w zakresie zobowiązań podatnika powstających z mocy prawa”. W rezultacie, stwierdzenie nadpłaty podatku od nieruchomości (gdy podatnikiem jest osoba fizyczna) „może nastąpić tylko w następstwie wyeliminowania z obrotu prawnego decyzji ustalającej to zobowiązanie”.

 Zgodnie z art. 79 § 2 Ordynacji podatkowej, „prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty wygasa po upływie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego”. Zasadniczo przedawnienie prawa do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty następuje po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku (art. 70 Ordynacji podatkowej). Konsekwencją zastosowania takiego rozwiązania jest wydłużenie czasu na wniesienie wniosku o stwierdzenie nadpłaty w przypadku zawieszenia albo przerwania biegu terminu przedawnienia. Problematyczne na tym tle może być określenie terminu przedawnienia, w przypadku gdy podatnik dokonał wpłaty „podatku” mimo braku istnienia po jego stronie jakiegokolwiek zobowiązania. Wydaje się, że możliwym rozwiązaniem tego problemu mogłoby być przyjęcie, że termin ten należy liczyć od momentu powstania fikcyjnego zobowiązania, tj. momentu wystąpienia zdarzenia z którym organ podatkowy/podatnik powiązał obowiązek zapłaty podatku.

 Nie należy wiązać momentu przedawnienia zobowiązania podatkowego z niemożliwością dochodzenia w jakikolwiek sposób nienależnie wpłaconego podatku. Do przedawnienia zobowiązania podatkowego może dojść w czasie rozpatrywania przez organ podatkowy prawidłowo złożonego wniosku o stwierdzenie nadpłaty, nie można jednak stwierdzić, że postępowanie jest w tym przypadku bezprzedmiotowe. Jak wskazał NSA w Warszawie w wyroku z dnia 2 marca 2012 r., II FSK 1849/11: „Przedawnienie zobowiązania podatkowego nie powoduje niemożności wydania decyzji w sprawie stwierdzenia nadpłaty, skoro istotą sprawy jest (…) stwierdzenie, czy część (całość) kwoty zapłaconej jako podatek faktycznie nie jest podatkiem należnym”. 

  

2. Przedawnienie prawa do zwrotu nadpłaty i zwrotu podatku

 Drugim ograniczeniem czasowym, które towarzyszy instytucji nadpłaty jest przedawnienie prawa do zwrotu nadpłaty. Prawo to powstaje w stosunku do nadpłaty ujawnionej i wymagalnej. „Niestwierdzona w postępowaniu nadpłata nie może być wymagalna, a zatem nie rozpoczyna się w takim przypadku w ogóle bieg terminu przedawnienia prawa do zwrotu (zadysponowania) nadpłaty” – tak WSA w Krakowie w wyroku z dnia 15 grudnia 2006 r., I SA/KR 728/05.

 Zgodnie z art. 80 § 1 Ordynacji podatkowej „prawo do zwrotu nadpłaty podatku wygasa po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin jej zwrotu”. Zwrot lub zaliczenie nadpłaty na poczet istniejących lub przyszłych zobowiązań podatkowych następuje z kolei w terminach wskazanych w art. 77 Ordynacji podatkowej. Bieg terminu do zwrotu nadpłaty może zostać przerwany w następstwie złożenia wniosku o:

-        stwierdzenie nadpłaty;

-        zwrot nadpłaty;

-        zaliczenie nadpłaty na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych.

Nic nie stoi na przeciwko temu, aby bieg terminu do zwrotu został przerywany wielokrotnie – np. wskutek wystąpienia z innym wnioskiem spośród wyżej przywołanego katalogu.

 Brak dokonania zwrotu nadpłaty przez organ we wskazanym przez ustawę terminie powoduje wygaśnięcie przysługującego podatnikowi uprawnienia do otrzymania nadpłaconego podatku Rozwiązanie to stosowane jest również w stosunku do zwrotu podatku, co do którego nie znajdują jednak zastosowania przepisy dotyczące wygaśnięcia prawa do złożenia wniosku o stwierdzenie nadplaty (art. 79 § 2 Ordynacji podatkowej) oraz przepisy regulujące terminy zwrotu nadpłaty (art. 77  § 1 Ordynacji podatkowej). Należy powtórzyć za WSA w Łodzi (wyrok z dnia 9 lipca 2014 r.,  III SA/Łd 368/14), że „skoro (….) do zwrotu podatku należy odpowiednio stosować spośród tych przepisów jedynie art. 80 Op, to musi to oznaczać, iż w przypadku zwrotu podatku podatnikowi przysługuje prawo do zwrotu, nie zaś prawo żądania jego stwierdzenia tak jak w przypadku prawa żądania stwierdzenia nadpłaty podatku”.

 

 

Krzysztof Smach