Zwołanie zgromadzenia wspólników przez podmiot nieuprawniony

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, zgodnie z treścią art. 235 § 1 kodeksu spółek handlowych (dalej "KSH"), to zarząd spółki jest organem uprawnionym do zwoływania zarówno zwyczajnych, jak i nadzwyczajnych zgromadzeń wspólników. Inne podmioty wymienione w kodeksie mają w tym zakresie funkcję w pewnym sensie pomocniczą. W podstawowym układzie są one bowiem uprawnione wyłącznie do wystąpienia do zarządu z wnioskiem o zwołanie zgromadzenia, dopiero w przypadku jego bezczynności, zyskują możliwość do samodzielnego jego zwołania. Na takich zasadach działają rada nadzorcza, komisja rewizyjna oraz osoby, które zostały w tym przedmiocie umocowane przez umowę spółki (zob. art. 235 § 2 KSH). Nie należy zapominać, że do zwołania zgromadzenia wspólników na mocy art. 236 KSH są również uprawnieni wspólnicy spółki reprezentujący co najmniej jedną dziesiątą kapitału zakładowego. W takim wypadku rolę podmiotu kontrolującego zarząd i w przypadku jego bezczynności zezwalającego na zwołanie zgromadzenia wspólnikom, pełni sąd (zob. art. 237 KSH).

Zarząd Spółki podejmuje decyzję co do zwołania zgromadzenia wspólników w formie uchwały. Kwestia ta nie jest jednorodnie oceniana przez doktrynę, jednak trzeba zgodzić się z poglądem, że podczas zgromadzeń wspólników podejmowane są uchwały w kwestiach mający podstawowe znaczenie dla spółki, co oznacza, że nie można ich uznać za tzw. "czynności zwykłego zarządu", tak więc fakt i sposób zwołania zgromadzenia również ma w tym kontekście bardzo istotne znaczenie. Za zwoływaniem zgromadzeń wspólników w formie uchwał zarządu opowiedział się między innymi Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 24 marca 2009 roku wskazując, że "Inicjatywa zwołania walnego zgromadzenia winna pochodzić od zarządu (jako organu, a nie od jego samodzielnie działającego członka) i przybierać formę uchwały." (w sprawie o sygnaturze akt: VI ACA 1560/08).

Mając więc na uwadze szczegółową regulację kodeksu spółek handlowych w zakresie zasad zwoływania zgromadzeń wspólników, pojawia się pytanie, jak należy oceniać skuteczność zwołania zgromadzenia przez podmiot spoza grupy tych wskazywanych przez ustawę. Wbrew pozorom sytuacje, w których zgromadzenie odbywać się będzie bez prawidłowych zawiadomień, w praktyce nie są takie rzadkie. W odniesieniu do powyższych rozważań, wskazać należy, że de facto wystarczy, aby zarząd spółki zamiast podejmować uchwałę wystąpił z zaproszeniem do wspólników poprzez wyznaczonego członka lub nawet zgodnie z zasadą reprezentacji (tak Sąd Najwyższy w wyroku  z dnia 19 grudnia 2013 roku, w sprawie o sygn. akt: II CSK 176/13).

W piśmiennictwie z zakresu prawa gospodarczego istnieje spór, czy zgromadzenie wspólników zwołane przez podmiot nieuprawniony należy uznać za wadliwe, a co za tym idzie niezdolne do podejmowania ważnych uchwał. Osoby opowiadające się za taką wykładnią problemu wskazują na bezwzględnie obowiązujące przepisy prawa oraz na znaczenie prawidłowego zwołania zgromadzenia dla celu, który ma osiągnąć zgromadzenie. Przeciwnicy tego poglądu wskazują zaś, że sam fakt działania przez podmiot nieuprawniony nie może wpływać na ważność zwołania zgromadzenia, jeśli zaproszenia zostały przesłane wszystkim wspólnikom w sposób, który pozawalał im z należytym wyprzedzeniem czasowym powziąć informację o terminie, miejscu i porządku obrad zwołanego w ten sposób zgromadzenia. Rozstrzygnięcie tego zagadnienia, ważąc argumenty obu stron, wydaje się istotnie kłopotliwe. Mając na uwadze różnorodność stanów faktycznych występujących w różnych przypadkach braku prawidłowego zawiadomienia wspólników, należy przyjąć, że każdy z tych przypadków powinien być badany odrębnie.

Można bowiem wyobrazić sobie przypadek, w którym zgromadzenie wspólników zostało zwołane, co prawda przez podmiot nieuprawniony, jednak w oznaczonym terminie i miejscu stawili się wspólnicy reprezentujący cały kapitał zakładowy i żaden z nich nie zgłosił sprzeciwu dotyczącego odbycia zgromadzenia lub też wniesienia poszczególnych spraw do porządku obrad. W takiej sytuacji zostaje wypełniona przesłanka określona w art. 240 KSH i mimo braku prawidłowego zwołania zgromadzenia, zgromadzenie wspólników jako organ, jest władne do podejmowania uchwał.

Orzecznictwo sądów powszechnych wskazuje także na dodatkowe okoliczności sanujące niejako uchybienie polegające na zwołaniu zgromadzenia przez osobę nieuprawnioną. Podnoszono między innymi, że okolicznością mogącą sanować powyższe naruszenie może być między innymi oczywista dla każdego ze wspólników potrzeba zwołania zgromadzenia, "w sytuacji, w której wszyscy uprawnieni uczestnicy zgromadzenia z potrzebą
taką godzą się" (tak Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 8 marca 2011 roku, w sprawie o sygn. akt: I ACa 110/11). Być może tę nie dość przejrzystą tezę należy interpretować w kontekście istnienia pomiędzy wspólnikami wspólnej woli do podejmowania uchwał. W innym orzeczeniu wskazuje zaś, że aby zgromadzenie zwołane nieformalnie zyskało uprawnienie do podejmowania ważnych uchwał, konieczna jest zgoda wszystkich wspólników wchodzących w skład organu, jakim jest zgromadzenie wspólników oraz zaistnienie oczywistej potrzeby jego zwołania z uwagi na przepis ustawy lub umowy spółki (tak Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 22 marca 2011 roku, w sprawie o sygnaturze akt: I ACa 162/11).

W przypadku bowiem, gdy nie doszło do spełniania powyższych przesłanek w postaci stosownej reprezentacji kapitału zakładowego wraz z dalszymi obwarowaniami przewidzianymi art. 240 KSH, lub też brak było tej oczywistej potrzeby zwołania zgromadzenia przy jednoczesnej zgodzie wszystkich wspólników, uchwały podjęte w ramach tak zorganizowanego zgromadzenia wspólników należy uznać za nieistniejące (tak Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 22 marca 2011 roku, w sprawie o sygnaturze akt: I ACa 162/11 oraz z dnia 8 marca 2011 roku, w sprawie o sygn. akt: I ACa 110/11). Wskazaną kwalifikację sądy te uzasadniają okolicznością, że podjęte w tym trybie uchwały nie pochodzą od organu spółki uprawnionego do ich podjęcia. Zwołanie zgromadzenia przez osobę nieuprawnioną pozbawia je bowiem przymiotu organu spółki określonego przepisami kodeksu spółek handlowych.

Julia Regulska