Krótki przewodnik po odpowiedzialności przewoźnika

Większości z nas zdarza się od czasu do czasu coś sprzedać, choć nie jesteśmy handlowcami. Często pozbywamy się w ten sposób rzeczy, które się nam znudziły lub zwyczajnie przestały nam być potrzebne. Głównym strumieniem tej dystrybucji jest oczywiście Internet, w związku z czym sprzedawane przedmioty musimy zwykle dostarczyć kupującemu i udajemy się w tym celu do podmiotu zajmującego się profesjonalnie świadczeniem takich usług – przewoźnika, z którym zawieramy umowę przewozu rzeczy.

 

Umowa przewozu jest regulowana kodeksem cywilnym (art. 774 i następne) oraz ustawą Prawo przewozowe (Dz.U. z 2012 r. poz. 1173). Oczywiście trzeba pamiętać o aktach wykonawczych, z których istotne, z punktu widzenia tematu wpisu, jest rozporządzenie Ministra Transportu i Budownictwa w sprawie ustalania stanu przesyłek oraz postępowania reklamacyjnego (Dz.U. 2006 Nr 38, poz. 266).

 

Kodeks cywilny zawiera regulację ogólną, która w określonych przypadkach ustępuje jednak miejsca przepisom szczególnym, jakimi są postanowienia prawa przewozowego. Ustawa prawo przewozowe znajduje zastosowanie, gdy przewóz rzeczy jest wykonywany na podstawie odpłatnej umowy przez uprawnionego do tego przewoźnika, czyli przedsiębiorcę profesjonalnie zajmującego się świadczeniem usług przewozu. Przepisy prawa przewozowego oraz wspomnianego rozporządzenia znajdą więc zastosowanie w większości przypadków, ponieważ w zasadzie nie zdarza się zlecanie takich usług podmiotowi, który nie zajmuje się nimi profesjonalnie.

 

Każdy z nas zawierając umowę przewozu rzeczy zakłada, że przesyłka bezpiecznie i w odpowiednim stanie dotrze do adresata. Co jednak gdy tak się nie dzieje ? W jaki sposób dochodzić swoich roszczeń ? Właśnie temu postanowiłem poświęcić ten wpis. Oczywiście całościowe zaprezentowanie zagadnień związanych z odpowiedzialnością przewoźnika to temat raczej na doktorat niż wpis na blogu, dlatego skoncentruję się na kilku ważnych i ciekawych moim zdaniem sprawach, o których warto pamiętać w sporze z przewoźnikiem, a mianowicie: jaki jest zakres odpowiedzialności przewoźnika, co należy zrobić aby skutecznie egzekwować swoje roszczenia oraz w jaki sposób w sporze z przewoźnikiem ustala się odszkodowanie.

 

1. Za co odpowiada przewoźnik ?

Kluczem do odpowiedzi na to pytanie jest artykuł 65 Prawa przewozowego. Zgodnie z tym przepisem:

 

przewoźnik ponosi odpowiedzialność za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki powstałe od przyjęcia jej do przewozu aż do jej wydania oraz za opóźnienie w przewozie przesyłki

 

W dalszej części tego przepisu oraz ustawy wymienione są szczegółowo przypadki, gdy przewoźnik jest z odpowiedzialności zwolniony, między innymi:

 

jeżeli utrata, ubytek lub uszkodzenie albo opóźnienie w przewozie przesyłki powstały z przyczyn występujących po stronie nadawcy lub odbiorcy, niewywołanych winą przewoźnika, z właściwości towaru albo wskutek siły wyższej

 

Pojawia się pytanie, co jeśli w umowie są zawarte inne wyłączenia/ograniczenia odpowiedzialności ? Czy możemy żądać od przewoźnika odszkodowania ? Odpowiedź jest jednoznaczna – tak. Oczywiście jeśli poczytacie regulaminy i umowy stosowane przez niektórych przewoźników, traficie na odmienne wnioski. Nie dajcie się im zwieść :-) Przepisy regulujące zakres odpowiedzialności przewoźnika maja charakter bezwzględnie obowiązujący (tak zwane ius cogens). Całkowity katalog wyłączeń i ograniczeń odpowiedzialności przewoźnika wynika z przepisów ustawowych, zaś dalsze umowne wyłączenia/ograniczenia są niezgodne z prawem i z mocy art. 58 § 1 kodeksu cywilnego nieważne.

 

Istotne, że nie chodzi tu wyłącznie o kwestie związane z ochroną konsumenta, ograniczenia i wyłączenia odpowiedzialności niezgodne z ustawą są nieważne bez względu na to, czy jako klient występuje konsument czy przedsiębiorca. Uważajcie więc na tego typu klauzule zawarte w stosowanych przez przewoźników umowach i wzorcach umów i pamiętajcie, że są one pozbawione mocy.

 

2. W jaki sposób prawidłowo egzekwować odpowiedzialność przewoźnika ?

 

Jako standardową ścieżkę realizacji odpowiedzialności dłużnika większość osób wskaże podjęcie czynności na etapie przedsądowym (zwykle wezwanie do zapłaty), a po ich bezskuteczności skierowanie sprawy do sądu. Należy pamiętać, że reguła ta nie do końca sprawdza się w przypadku sporu z przewoźnikiem. Prawo przewozowe cechuje się w tym zakresie pewną odmiennością, wprowadza bowiem obligatoryjne postępowanie reklamacyjne i od wyczerpania tej opcji uzależnia możliwość dochodzenia swych roszczeń na drodze sądowej. Z art. 75 ustawy wynika, że dopóki nie została wyczerpana ścieżka reklamacyjna, mamy do czynienia z niedopuszczalnością drogi sądowej – co w skrócie oznacza, że sąd powinien odmówić zajęcia się taką sprawą (odrzucić pozew na podstawie art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c.). Warto więc pamiętać, że realizacja roszczeń przewidzianych ustawą Prawo przewozowe musi być poprzedzona obligatoryjnym postępowaniem reklamacyjnym.

 

Szczegółowe zasady wnoszenia reklamacji określa rozporządzenie Ministra Transportu i Budownictwa w sprawie ustalania stanu przesyłek oraz postępowania reklamacyjnego (Dz.U. 2006 Nr 38, poz. 266). Reklamacja powinna zawierać:

- datę jej sporządzenia,

- imię i nazwisko (nazwę) oraz adres zamieszkania (siedzibę) przewoźnika,

- imię i nazwisko (nazwę) oraz adres zamieszkania (siedzibę) osoby składającej reklamację,

- tytuł oraz uzasadnienie reklamacji,

- kwotę roszczenia (oddzielnie dla każdego dokumentu przewozowego),

- wykaz załączonych dokumentów,

- podpis osoby uprawnionej do wniesienia reklamacji.

 

3. W jaki sposób w sporze z przewoźnikiem ustala się wysokość odszkodowania ?

 

Kolejna kwestia warta odnotowania to fakt, że prawo przewozowe przewiduje specyficzne zasady ustalania wysokości odszkodowania. W większości przypadków pierwsze co przychodzi na myśl, gdy trzeba wyceniać szkodę, to oczywiście biegły. Tymczasem na gruncie reżimu prawa przewozowego biegły powinien być powoływany wyjątkowo.

 

Wynika to z artykułu 80 prawa przewozowego. Zgodnie z tym przepisem ustalenie wartości odszkodowania następuje na podstawie:

- ceny wskazanej w rachunku dostawcy lub sprzedawcy, albo

- ceny wynikającej z cennika obowiązującego w dniu nadania przesyłki do przewozu, bądź

- wartości rzeczy tego samego rodzaju i gatunku w miejscu i czasie ich nadania.

 

Dopiero gdy w żaden z opisanych wyżej sposobów nie można ustalić wartości odszkodowania, otwiera się droga do powołania biegłego. Również ta regulacja ma charakter ius cogens, zaś powoływanie biegłego bez wyczerpania przewidzianych artykułem 80 opcji ustalenia odszkodowania jest niedopuszczalne, jako prowadzące do obejścia prawa.

 

Wyjątkiem od opisanej powyżej zasady jest sytuacja, gdy na liście przewozowym zadeklarowana została wartość przesyłki. W tym wypadku zgodnie z art. 80 ust. 3 prawa przewozowego w razie utraty przesyłki należy się odszkodowanie w wysokości deklarowanej wartości, a w razie ubytku - w odpowiedniej części, chyba że przewoźnik udowodni, że wartość deklarowana przewyższa wartość ustaloną w sposób opisany jako zasada ogólna wynikająca z artykułu 80 ustęp 1 ustawy (czyli na podstawie rachunku sprzedawcy lub dostawcy, cennika albo wartości rzeczy danego rodzaju i gatunku w chwili nadania).

 

Mam nadzieję, że jeśli kiedykolwiek znajdziecie się w sytuacji, w której przewoźnik niewłaściwie wykona obowiązki wynikające z umowy, skorzystacie z tej wiedzy i będziecie skutecznie dochodzić swoich uprawnień.

 

Autor: Kamil Ciesiński, aplikant radcowski w Sienkiewicz, Jaroszewski, Zamroch. Radcowie Prawni Spółka Partnerska

 

 

źródło zdjęcia: http://www.sxc.hu/